question and answer (Q & A) with vince tanada...

VINCE BELIEVES THAT ART MUST BE SEEN LARGELY.

Rehearsal 'yun ng dulang Bonifacio: Isang Sarsuwela na ire-restage nila sa buwan na ito until next year, mula sa Philippine Stagers Foundation. Magkakaroon ang nasabing dula ng Critics Night sa Novemeber 3, Huwebes, sa AFP Theater. At ang Opening Day naman ay sa Nobyembre 4, sa AFP Theater din sa ganap na alas-sais ng gabi.

Maski busy nu'ng hapon na iyon si Vince, nagawa niyang magpaunlak sa amin ng isang maikling interbyuhan. Naririto sa ibaba ang aming Q & A interview with Vince Tanada:

ROBERT: What do you feel about the restaging of Bonifacio: Isang Sarsuwela, Vince?

VINCE: This is the play that I value the most, Robert. Because of all the plays that I did, this is the one that opened so many doors for Philippine Stagers Foundation. It traveled all over the Philippines and we did able to penetrate many different schools, government agencies, provinces and other important venues. But the most memorable one for me was when this play got a 30 minutes standing ovation in a very important screening-event for government agencies that was held in Tagaytay City. Those people in that special event had discerning taste, but we managed to impress them and get a very long standing ovation. We're even asking them to sit down already, but they still stood and clapped their hands. 
              With this play, I knew I did something good. It inspired so many people, and we changed the lives of so many people who watched this play. This play also strengthened and fortified the relationship of Stagers to each other. Because we bonded all the more in the many different provinces we performed. And I did feel so much the sincerity and the passion of my Stagers at that time. That's why this play is indeed, so special to me and memorable, aside from the fact that it's my favorite, too.
              Except for Jordan Ladra who was the original Emilio Aguinaldo in the cast, the original Stagers are reprising their roles in this re-staging of Bonifacio: Isang Sarsuwela. That's why it's so refreshing to all of us.

ROBERT: What makes Bonifacio: Isang Sarsuwela your most favorite play to date in all PSF productions?

VINCE: It's a strict Sarsuwela, that's why. And it's really a classical play. Which is not the usual formula in all my PSF plays- which is, in a way, a mixture of Pop and classical. But Bonifacio: Isang Sarsuwela is an all-out classical one, a Sarsuwela. That's why it's one of my favorites. And you know, I was first trained as a classical singer when I first joined the Kundirana singing group of La Salle Greenhills when I was in high school. In a way, my training was classical music. And this play fits me to a T.
              And I have to say, too, that this play of mine is the most under-rated among all the plays that I did. It got no awards nor nominations in Aliw Awards and other award-giving bodies. In short, it was snubbed. And I did not know why. Unlike with my new play Katips now, it got a sweeping 8 nominations in Aliw Awards.
            Kaya ako, bilang creator ng play na ito, I can honestly say na paborito ko talaga ang play na ito. Ito ang trip na trip ko- both as an actor and as a director.

ROBERT: How different is the scope of Katips compared to Bonifacio: Isang Sarsuwela?

VINCE: I'd like to begin with the fact that both Katips and Bonifacio have the same objectives. But it's simply different in scope of time. But both plays were meant to fight for injustice that the Filipinos felt in those eras. Expose a part of history that was not taught in classrooms and was not included in school textbooks. When I was growing up, history teachers were silent about that episode in our history pertaining to Bonifacio. And what's surprising was, Bonifacio was killed by our fellow Filipinos. he was not killed by colonizers. because at that time, they want to silence the ordinary, poor Filipinos.... In a way, in Katips, somehow the Filipino revolt won, but in Bonifacio: Isang Sarsuwela, they did not. And that's the difference... When Bonifacio died, the people succeeded. His death became the rise of Nationalism. He was the sacrificial lamb. But until now, I can say, our country did not really get the true independence it badly wanted.

ROBERT: With the many hectic schedules and performances of your plays, plus an added task of marketing your plays all over the country, how do you handle to give yourself a good time management, Vince?

VINCE: You see, Robert, i am very passionate not only in creating my art but also in marketing it. It stands both ways for me. because I feel, my plays must be well-viewed. I want a more bigger audience. Unlike with other artists, they're very selective with their audience- like CCP. They simply do it for Art. But I feel, for an Art to be more appreciated, it should be widely viewed. You should not only be passionate by creating your Art, but also as passionate as well in marketing it. To put the message within your Art across in all types of classes, people and friends in the society. For your Art to live longer, think of ways to make it last longer than you think.
Regarding your question about good time management, I simply live a day at a time. Set my time in a proper way and make the best out of it. That, is, good time management for me.

ROBERT: What do you love most about being Vince Tanada?

VINCE: I am always misunderstood. People tend to look at me so differently. But after quite some time, they will all go back to me and tell me that they made a mistake. And they will tell me that what they saw at first, was not me at all. And they will all try to win me back. That makes my revenge more SWEETER to them.... You see, they just did not know that I am always preoccupied doing a lot of things, and I cannot respond to all their demands, I cannot do that to everyone. And they will realize it. And they will say SORRY... Because they realized, they got mad at me without me doing anything bad against them. When they go back to me, I still welcome them. And that's what I love the most about being ME.

ROBERT: Oh, my. Thank you very much, Vince.

VINCE: Thank you, too, Robert.


-----end of interview----

vince: the father who knew his son.

rehearsal review para sa "bonifacio: isang sarsuwela": SA DAGAT NG KATOTOHANAN

Pasensya na po kung personal na naman ang atake ng paglalahad ko para sa nasaksihan kong rehearsal-performance ng dulang Bonifacio: Isang Sarsuwela. Dangan kasi, nananalaytay pa rin sa aking dugo-, ang dugo ng karukhaan at dugo ng pagiging mapagkumbaba. Dugo ng aking mga ninunong ipinanganak ring tulad ko sa Tondo, Manila. Dugo ng mga mangingisda sa dagat ng Maynila. Dugong hindi ko maipagkakailang kinabilangan ko. ANG DUGO NG MAHIHIRAP.

Habang pinapanood ko ang napaka-makapangyarihang pagsisipag-ganap kahapon (Oktubre a-treinta, 2016) ng mga Stagers para sa final rehearsal nila sa dulang Bonifacio: Isang Sarsuwela, tila yata napakaraming karayom na tumusok sa aking dibdib at sa puso ko. Napakakirot, damang-dama ko. At nanumbalik ang mga ala-alang sadyang nanatili sa likod ng aking utak. Mga ala-ala ng kamusmusan na hindi nawala sa diwa't damdamin ko. Ang mga ala-alang iyon ang nagpatibay sa aking pagiging isang tunay na Pilipino.

Isa sa mga ala-alang iyon ay ang katiwasayan ng mga alon ng dagat, habang naka-kandong ako sa mga bisig ng Kuya Pilo ko, ang pinakamatanda kong pinsan na nagpasyal sa akin sa gitna ng dagat, kasama ang mga tiyuhin ko, nuong ako'y tatlong taong gulang pa naman. Ang dagat na iyon ay malapit sa Tondo- sa dagat ng Baseco sa may Tondo na kung tawagin nila noon ay "kabilang ibayo". At kami naman noon ay nanirahan sa may F. Varona St., sa Tondo, Maynila.

Nakatitig lamang ako noon sa dagat at hindi ako natakot dahil kapiling ko ang mga malalakas kong kamag-anak na pawang mga mangingisda. Nuon pa lamang, alam ko nang sa mapagkumbaba mga tao ako nabibilang- tulad ng bayaning si ANDRES BONIFACIO, na sa Tondo, Maynila rin ipinanganak.

Opo, ako ay isinilang sa Tondo. At sa Sto. Nino de Tondo church ako na-baptismuhan. Tulad din ng iba pang mga bayaning sina Emilio Jacinto, Rafael Palman, ang ina ni Dr. Jose Rizal na si Teodora Realonda Rizal, at marami pang iba. Kasama na rito ang karamihan sa mga Katipunerong lumaban noon para mapaalis ang mga Kastila sa Inang Bayan. Mga bayaning isinilang sa isang mahirap na lugar. Mga bayaning inalipusta, pinatay, binale-wala. Mga bayani sa Tondo, Maynila.

Kaya naman habang pinapanood ko ang rehearsal ng Bonifacio: Isang Sarsuwela, laging nagnasang tumulo ang aking mga luha. Dahil nakita ko ang aking sarili. Nakita ko rin ang aking mga ninuno. AT MULI, NAKITA KO PA RIN ANG DAGAT NG KATOTOHANAN.

Isang katotohang pikit-matang nadarama ng bawat Pilipino. Ng masang Pilipino na inaalipin pa rin ngayon at pinapatay ng mga MAYAYAMAN. Ng ka-hipokrituhan, Ng mga kayabangan. At higit sa lahat, ng mga materyal na bagay.

Ito nga ang mensahe ng dulang Bonifacio: Isang Sasuwela. Na napaka-klarong naisulat ni direk Vince Tanada para sa isang dulang musikal. Nilapatan ng madamdaming musika ni Pipo Cifra, tila bagang nabuhay muli nu'ng gabing iyon ang kaluluwa ng mga Katipunerong lumaban para sa kasarinlan, kalayaan at karapatan ng bawat Pilipino.

Hindi ko ito madarama ng ganun katindi kung hindi dahil sa napakagaling na pag-arte ng bawat aktor at aktres na kasama sa dulang ito. Litaw na litaw ang kanilang mga kaluluwa sa bawat eksena. Maski ang mga nasa likod at suportang aktor lamang ay nagawang magnakaw ng pansin sa bawat eksena.

Tulad nina Abner Navia (gumanap bilang Teodoro Plata), Jessica Evangelio (cast ensemble), Arian Golondrina (cast ensemble) at Robert Encila Celdran (Espanyol na Heneral)- nagawa nilang lahat na makapagnakaw ng atensyon palayo sa mga bida at mga supporting cast na gumaganap sa entablado. Maski malayo sila at nasa likod lamang- ang mga mukha nila'y punong-puno ng mga emosyon at damdamin. Nangungulubot na parang mga basang tuwalya na kapag piniga mo'y may lalabas pa ring mga katas, lalong-lalo na si Abner Navia. Ganyan katindi ang kakayahan ng mga Stagers sa pagganap.

Sa supporting cast naman, akmang-akma ang kakaibang atake ng pagganap ni Jomar Tanada Bautista bilang isang sundalong pumatay kay Bonifacio. Nakakaalarma ang mga kilos niyang banayad pero "intensifying" at gugustuhin mong awatin siya paakyat ng entablado habang pinapatay niya si Bonifacio. Isang napakatinding eksena talaga iyon at mapapaiyak ka.

Bukod kay Jomar, talagang ayaw ring paawat nitong si John Rey Rivas na halos palundagin kami sa pagkamangha sa kagalingan niyang umarte. Si John Rey ang gumaganap naman bilang nakababatang kapatid ni Bonifacio na pinaslang din kasama ni Bonifacio. Siyempre, nariyan din sina Jerie Sanchez (bilang Tandang Sora), Cindy Liper (bilang Gregoria de Jesus), Kenneth Miles (bilang Emilio Aguinaldo), Adelle Lim (bilang Hilaria Aguinaldo), Chris Lim (bilang Espanyol na sundalo), at si Derotsen Etolle (bilang Macario Masangkay) na pawang mga datihang Stagers na, at tila bagang habang tumatagal ay parang mga alak na masasarap na hindi mo malilimutan kapag natikman mo (o nasaksihan sa pagganap at pag-arte).

Sa bawat musika ay may sayaw. At sa isang sayaw naman ng Stager na si Vean Olmedo, ay mapapanganga ka sa kagalingan niya. Kasama ang isa pang Stager na si Gerald Himarino...

****   ****  ****

"WHAT ARE HEROES MADE OF?", minsan ay naitanong iyan sa akin ng bata kong pamangkin. Napatulala lamang ako dahil hindi ko alam ang kasagutan.

Pero pagkatapos kong mapanood ang dulang Bonifacio: Isang Sarsuwela, nakita ko ang dalawang mga SAGOT.

Ang mga bayani ay nakikita sa kani-kanilang mga kagitingan. Ang mga bayani ay nagtataglay ng kakaibang katapangan, katalinuhan at kagalingan.

HIGIT SA LAHAT, ANG MGA BAYANI AY MAY PUSO.

Ito ang mga katagang sinambit ni Patrick Adrian Libao (na gumanap bilang Emilio Jacinto) sa isang eksenang nakikipagtalo siya kay Aguinaldo. Kontrahin man iyon ng iba pang mga kritiko at propesyonal na mga tao, ang PUSO pa rin ng isang tao ang magpapanalo sa bawat digmaan (na maski ba natalo ang mga Katipunero nung mga panahon na iyon, umusbong naman ang mas marami pang bayaning Pilipino sa mga sumunod na henerasyon).

Dahil ang puso ay tulad din ng isang aktor na napaka-sensitibong nailahad sa madla ang karakter na ginampanan niya. Sa isang eksena ni Patrick Adrian Libao na kung saan ay nalaman niyang patay na si Bonifacio at nangako siyang hindi sasapi sa grupo ni Aguinaldo, ang pagtulo ng kanyang mga luha ay tatangayin ka upang mapaiyak na rin. Napakagaling.

Pero wala na sigurong hihigit pa sa pagmamahal na iniukol at ibinigay ni Vince Tanada sa papel niya bilang si Andres Bonifacio. Dahil ang nakita namin- si Vince at si Andres ay naging IISA sa mga oras na iyon habang pinapanood namin ang final rehearsal ng dula. Isang makapangyarihang daliri yata ang nag-buklod sa mga kaluluwa nina Vince at Andres. Na nagpatayo sa aming mga balahibo.

Ang bawat eksena ni Vince ay tumutusok talaga, at hindi lang basta TUSOK. Tila sinasaksak ka ng matinding mga emosyon dahil sa napaka-makatotohanang pagganap ni Vince bilang si Andres Bonifacio. At, IIYAK KA RIN.

Oo, iiyak ka rin. Iiyak ka rin sa mga mahihirap na Pilipinong hanggang ngayon ay nakikipaglaban pa rin.

Iiyak ka rin sa mga maka-sining na nilalang ng Teatro- ang mga aktor at aktres na ito sa likod ng entablado na nag-alay ng kanilang mga buong puso't kaluluwa para sa SINING.

SILA ANG MGA BAYANI.  AT, ITATAAS KA NILA,

MAGPASA-HANGGANG....



WAKAS.


(sinulat ni robert manuguid silverio)